NMT 100 – darmowy, ale z problemami

W dniu 12 lipca 2014 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne, która w art. 40a ust. 2 pkt 1 zagwarantowała darmowy dostęp do zbiorów państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju, państwowego rejestru nazw geograficznych, oraz zbiorów zawartych w bazie danych obiektów ogólnogeograficznych oraz dotyczących numerycznego modelu terenu o interwale siatki co najmniej 100 m.

Realizację tego obowiązku powierzono Centralnemu Ośrodkowi Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, która z dniem wejścia w życie udostępniła na swojej stronie internetowej (aktualizacja 02.02.2020 r.) przedmiotowe zbiory do pobrania.

W związku z potrzebą wykonania opracowania małoskalowego wykorzystującego Numeryczny Model Terenu postanowiłem użyć do tego celu jednego ze zbiorów opisanego we wstępie, tj. NMT 100 (aktualizacja 02.02.2020 r.).

Numeryczny Model Terenu o stumetrowym interwale siatki podzielony został na bloki korespondujące z podziałem terytorialnym kraju na poziomie województw. Opis danych ograniczył się do podania bezpośredniego adresu serwera FTP, wielkości pliku skompresowanego (ZIP), rozszerzenia pliku wewnątrz oraz daty modyfikacji pliku.

Niestety pomimo obowiązywania od pewnego czasu przepisów prawnych wprowadzających obowiązek publikacji zbiorów danych wraz z opisem w formie metadanych (m.in. Dyrektywa INSPIRE) materiały znajdujące się na stronie CODGiK nie posiadają wymaganych informacji pozwalających na jednoznaczne zorientowanie się z jakim rodzajem danych mamy do czynienia.

Korzystając z dostępnej wiedzy i skorowidzów CODGIK (aktualizacja 02.02.2020 r.) i stosując pewne założenia udało mi się zidentyfikować najważniejsze elementy otrzymanych zbiorów. Niezidentyfikowane pliki okazały się zbiorami w formacie ASCII (XYZ) zawierającymi współrzędne (X,Y,Z) punktów w regularnej siatce o oczku 100 metrów zapisanych w układzie współrzędnych płaskich prostokątnych „1992”. Niestety brak jakikolwiek dodatkowych danych uniemożliwia stwierdzenie pochodzenia danych, ich aktualności czy zakresu błędu systemowego jakim są obarczone pomiary.

Jako, że „otwarte dane lubią otwarte oprogramowanie” do testów postanowiłem wykorzystać oprogramowanie QGIS oraz instalujące się razem z nim w pakiecie oprogramowanie SAGA GIS.

Niestety QGIS nie obsługuje formatu ASCII XYZ i aby móc użyć danych dostarczanych przez CODGiK należy skonwertować dane przy pomocy narzędzi dostarczanych w pakiecie SAGA GIS.

Do tego celu najlepiej użyć narzędzia dostępnego w panelu modułów (Modules) w zakładce Import /Export – Grids -> Import Grid from XYZ. Po wybraniu tego narzędzia otworzy się okno w który należy wybrać parametry obliczeniowe – File Name (nazwa pliku tekstowego z danymi wraz ze ścieżką dostępu), odznaczyć Has Field Names, w polu Target Cellsize wpisać wielkość oczka siatki równą 100 oraz wybrać rodzaj separatora (Separator) na spację (space).

Następnie zatwierdzenie przyciskiem Okay uruchomi moduł obliczeniowy czego wynikiem będzie pojawienie się siatki w zakładce Data. Ostatnim krokiem który należy wykonać jest zapisanie pliku wynikowego (*.sgrd).

W przypadku chęci przetworzenia większej ilości danych należy powtórzyć operację dla każdego ze zbiorów. Na koniec można zamknąć program i włączyć QGIS’a.

Dane przygotowane w programie SAGA bez problemu otwierają się w oprogramowaniu QGIS z jedną uwagą. Oprócz pliku z rozszerzeniem SGRD (który jest plikiem zawierającym podstawowe parametry zbioru) SAGA tworzy plik danych o rozszerzeniu SDAT (który zawiera właściwe dane). Otwierając skonwertowany zbiór w oprogramowaniu QGIS należy wybrać plik o rozszerzeniu SDAT (Warstwa -> Dodaj warstwę rastrową -> [GDAL] SAGA GIS Binary Grid).

Po otwarciu wszystkich zbiorów potrzebnych do opracowania zauważyłem, że warstwy na stykach województw nie dość, że nie składają się do jednej regularnej siatki, to jeszcze następuje tu nakładanie poszczególnych zbiorów z jednej strony lub powstanie dziur z drugiej. Ponadto w zbiorach właściwych dla każdego z województw widoczne są braki w danych występujące w środkowych częściach zbiorów występujące jako ewidentna dziura lub kilkumetrowy „skok” wysokości.

Aby ocenić skalę zjawiska zaimportowałem dane tekstowe stanowiące źródło danych korzystając z narzędzia (Warstwa -> Dodaj warstwę tekstową CSV) i wybierając opcje zgodnie z rysunkiem poniżej, a następnie ustawiając układ współrzędnych PUWG 1992 (EPSG: 2180).

Efektem było utworzenie warstw punktowych odpowiadających swoim położeniem środkowi komórki stanowiącej podstawę udostępnionego Numerycznego Modelu Terenu. Aby wychwycić skalę zjawiska przesunięć przeanalizowałem „trójstyki” województw mazowieckiego , podlaskiego i warmińsko-mazurskiego oraz lubelskiego, mazowieckiego i podlaskiego, nakładając wyniki na siatkę o oczku 100 m.

Efekt był co najmniej zastanawiający:

1. Każdy zbiór utworzono zaczynając od innego miejsca układu współrzędnych (skoki sięgają przeszło 50 m w pionie i w poziomie nie mówiąc nic o częściach ułamkowych metra)
2. Na stykach województw pojawiły się „dziury” lub „nakładki”.
3. Dane wewnątrz zbiorów posiadają braki w danych układające się w dość regularne kształty wykluczające przypadkowość zjawiska.

Na koniec – nie komentując takiego stanu rzeczy postawię pytanie: Czy dane pochodzące z centralnego zasobu i udostępniane przez organ administracji centralnej na mocy przepisów prawa w randze ustawy naprawdę muszą tak wyglądać?

Zmiany w treści artykułu:

Dodano 2 lutego 2015 r.: NMT 100 – CODGiK opublikował nowe dane
21 stycznia 2015 r. CODGiK opublikował poprawiony zbiór Numerycznego Modelu Terenu o interwale siatki 100 m. Poprawione dane pozwalają na ich poprawne złożenie z nich zbioru dla całej Polski.

W dniu 2 lutego 2020 r. zaktualizowano linki do dawnych zasobów CODGIK, aktualnie dostępnych na GUGiK.